1. Thuế thu nhập doanh nghiệp (CIT) là gì?
Thuế thu nhập doanh
nghiệp (TNDN) (Hay còn gọi là CIT: Corporate Incomes Tax), là
một loại thuế trực thu, đánh
trực tiếp vào khoản thu nhập doanh nghiệp phải chịu thuế. Thuế TNDN bao gồm
các khoản thu nhập của doanh nghiệp từ hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng
hoá, dịch vụ và các loại thu nhập khác theo quy định của pháp luật.
Thuế
TNDN được tính trên phần thu nhập chịu thuế của doanh nghiệp sau khi đã trừ đi
các khoản chi phí hợp lý.
2. Cách tính thuế thu nhập doanh nghiệp
Căn cứ theo
quy định tại Điều 11, Văn bản hợp nhất (số 14/VBHN-VPQH) Luật Thuế TNDN ban hành ngày 15/7/2020 quy định cách tính thuế TNDN như
sau:
“Số thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp trong kỳ tính thuế
được tính bằng thu nhập tính thuế nhân với thuế suất; trường hợp doanh nghiệp
đã nộp thuế thu nhập ở ngoài Việt Nam thì được trừ số thuế thu nhập đã nộp
nhưng tối đa không quá số thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp theo quy định
của Luật này”.
Cách tính thuế TNDN là: Thuế TNDN = Thu nhập tính
thuế trong kỳ x Thuế suất.
2.1 Cách xác định thu nhập tính thuế
Thu nhập tính thuế trong
kỳ là tổng thu nhập từ hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng hóa, dịch vụ và thu
nhập khác trong kỳ tính thuế sau khi đã trừ đi các khoản chi được trừ và không
được trừ khi xác định thu nhập tính thuế theo quy định của Luật Thuế TNDN và
các văn bản hướng dẫn thi hành.
Căn cứ theo Điều 7, Văn bản hợp
nhất (số 14/VBHN-VPQH) Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp. Thu nhập tính thuế
được xác định như sau:
- Thu nhập tính thuế trong kỳ tính thuế được xác định bằng thu nhập chịu thuế trừ thu nhập được miễn thuế và các khoản lỗ được kết chuyển từ các năm trước.
- Thu nhập chịu thuế bằng doanh thu trừ các khoản chi được trừ của hoạt động sản xuất, kinh doanh cộng thu nhập khác, kể cả thu nhập nhận được ở ngoài Việt Nam.
Công thức
tính thu nhập tính thuế như sau:
Thu nhập tính thuế = (Doanh thu +
các khoản thu nhập khác) - (Chi phí sản xuất, kinh doanh + thu nhập được miễn
thuế + các khoản lỗ được kết chuyển từ năm trước)
Lưu ý: Thu nhập
từ hoạt động chuyển nhượng bất động sản, chuyển nhượng dự án đầu tư, chuyển
nhượng quyền tham gia dự án đầu tư, chuyển nhượng quyền thăm dò, khai thác,
chế biến khoáng sản phải xác định riêng để kê khai nộp thuế.
Thu
nhập từ chuyển nhượng dự án đầu tư (trừ dự án thăm dò, khai thác khoáng sản),
thu nhập từ chuyển nhượng quyền tham gia dự án đầu tư (trừ chuyển nhượng quyền
tham gia dự án thăm dò, khai thác khoáng sản), thu nhập từ chuyển nhượng bất
động sản nếu lỗ thì số lỗ này được bù trừ với lãi của hoạt động sản xuất, kinh
doanh trong kỳ tính thuế. Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành
Điều này.
2.2 Cách xác định thuế suất thuế TNDN
Thuế suất là tỷ lệ phần
trăm được áp dụng cho thu nhập tính thuế để xác định số tiền phải nộp. Hiện
nay, theo Luật Thuế TNDN, thuế suất chung đang là 20%.
Tuy nhiên,
có một số trường hợp được áp dụng thuế suất ưu đãi như: 10% đối với các doanh
nghiệp có quy mô nhỏ và vừa, 17% đối với các doanh nghiệp hoạt động trong các
ngành kinh tế có lợi ích đặc biệt, 10% đối với các doanh nghiệp hoạt động
trong các khu kinh tế, khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao, khu
phát triển đô thị mới....
Căn cứ theo Điều 10, Văn bản hợp nhất (số
14/VBHN-VPQH) Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp thuế suất thuế TNDN được xác
định như sau:
Thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp năm 2023 là 20%.
Trường hợp thuế suất thuế TNDN đối với hoạt động tìm kiếm, thăm dò, khai thác
dầu, khí và tài nguyên quý hiếm khác tại Việt Nam từ 32% đến 50% phù hợp với
từng dự án, từng cơ sở kinh doanh.
Lưu ý các trường hợp được ưu đãi
về thuế suất (Quy định tại Điều 13), ưu đãi về thời gian miễn thuế giảm thuế
(quy định tại Điều 14), các trường hợp giảm thuế khác (quy định tại Điều 15)
theo Văn bản hợp nhất (số 14/VBHN-VPQH) Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp.
3. Ưu đãi thuế TNDN
Ưu đãi thuế TNDN được áp dụng đối với dự
án đầu tư mới thuộc các lĩnh vực, địa bàn khuyến khích đầu tư hoặc dự án có
quy mô lớn và một số dự án đầu tư mở rộng nhất định. Dự án đầu tư mới và dự án
đầu tư mở rộng không bao gồm các dự án được hình thành từ việc sáp nhập hoặc
tái cơ cấu.
● Những lĩnh vực được Chính phủ Việt Nam khuyến khích
đầu tư bao gồm giáo dục, y tế, văn hóa, thể thao,công nghệ cao, bảo vệ môi
trường, nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, phát triển cơ sở hạ
tầng,chế biến nông sản, thủy sản, sản xuất sản phẩm phần mềm và năng lượng tái
sinh.
● Các dự án đầu tư mới hoặc mở rộng trong lĩnh vực sản xuất
sản phẩm thuộc danh mục sản phẩm công nghiệp hỗ trợ ưu tiên phát triển cũng
được ưu đãi thuế TNDN nếu đáp ứng một trong các tiêu chí sau:
- Sản phẩm công nghiệp hỗ trợ cho công nghệ cao; hoặc
- Một số sản phẩm công nghiệp hỗ trợ cho sản xuất sản phẩm các ngành: dệt – may; da – giày; điện tử - tin học; sản xuất lắp ráp ô tô và cơ khí chế tạo.
● Những
địa bàn được khuyến khích đầu tư bao gồm khu kinh tế, khu công nghệ cao, một
số khu công nghiệp và các địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn theo
quy định.
● Những dự án đầu tư lớn trong lĩnh vực sản xuất (trừ dự
án sản xuất mặt hàng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt, dự án khai thác khoáng
sản):
✔ Dự án có quy mô vốn từ 6 nghìn tỷ đồng trở lên, thực hiện
giải ngân không quá 3 năm kể từ thời điểm được phép đầu tư lần đầu, và đáp ứng
thêm được một trong hai tiêu chí sau:
- có tổng doanh thu tối thiểu đạt 10 nghìn tỷ đồng/năm chậm nhất năm thứ tư kể từ năm có doanh thu; hoặc
- sử dụng trên 3.000 lao động chậm nhất năm thứ tư kể từ năm có doanh thu.
✔ Dự án có quy mô vốn từ 12.000 tỷ đồng trở lên, giải
ngân trong vòng 5 năm kể từ ngày cấp phép và sử dụng công nghệ được thẩm định
theo các quy định liên quan.
Ưu đãi đầu tư đặc biệt dành cho hoạt
động nghiên cứu và phát triển cũng như các dự án đầu tư có quy mô lớn được quy
định theo Luật Đầu tư. Mức ưu đãi thuế TNDN khác nhau tùy thuộc vào một số
tiêu chí nhất định. Mức ưu đãi cao nhất bao gồm thuế suất ưu đãi 5% trong thời
hạn 37 năm, miễn thuế 6 năm, giảm 50% thuế TNDN trong 13 năm tiếp theo. Ngoài
ra, tiền thuê đất, thuê mặt nước cũng được miễn/giảm trong một khoản thời gian
nhất định.
Mức thuế suất ưu đãi 10% được áp dụng trong thời hạn 15
năm và mức thuế suất ưu đãi 17% được áp dụng trong thời hạn 10 năm tính liên
tục từ năm phát sinh doanh thu từ hoạt động được hưởng ưu đãi thuế. Thời gian
áp dụng ưu đãi có thể được gia hạn trong một số trường hợp cụ thể. Hết thời
gian áp dụng thuế suất ưu đãi, thuế suất thuế TNDN phổ thông sẽ được áp dụng.
Thuế suất ưu đãi 15% được áp dụng cho một số lĩnh vực kinh doanh cho cả thời
gian hoạt động. Một số lĩnh vực xã hội hóa (như giáo dục, y tế) được hưởng
thuế suất 10% trong suốt thời gian hoạt động.
Người nộp thuế có thể
được hưởng ưu đãi về miễn thuế hoặc giảm thuế. Thời gian miễn thuế được tính
liên tục trong một giai đoạn nhất định từ năm đầu tiên công ty có thu nhập
chịu thuế từ hoạt động ưu đãi, sau đó là giai đoạn giảm thuế với thuế suất
giảm ở mức 50% so với mức thuế suất đang áp dụng. Tuy nhiên, trong trường hợp
công ty không có thu nhập chịu thuế trong vòng 3 năm đầu từ năm đầu tiên có
doanh thu từ hoạt động sản xuất kinh doanh được hưởng ưu đãi thuế, thì thời
gian miễn thuế/giảm thuế được tính từ năm thứ tư kể từ khi công ty đi vào hoạt
động sản xuất kinh doanh. Các tiêu chí để được hưởng ưu đãi miễn và giảm thuế
được quy định cụ thể trong các qui định về thuế TNDN.
Như đã đề cập
ở trên, các dự án nghiên cứu và phát triển cũng như các dự án đầu tư được
hưởng các ưu đãi đầu tư đặc biệt sẽ được hưởng thời gian miễn giảm thuế dài
hơn.
Ngoài ra, các công ty sản xuất, xây dựng, và vận tải sử dụng
nhiều lao động nữ hoặc người dân tộc thiểu số được hưởng thêm các ưu đãi giảm
thuế khác.
Các công ty vừa và nhỏ sẽ được hưởng ưu đãi thuế TNDN
nhất định trong đó bao gồm mức thuế suất thuế TNDN thấp hơn (các tiêu chí khác
nhau sẽ được áp dụng để được xét là công ty vừa và nhỏ).
4. Cách xử lý khi nộp thừa thuế TNDN
Theo
khoản 1 Điều 60 Luật Quản lý thuế 2019
quy định về xử lý số tiền thuế, tiền chậm nộp, tiền phạt nộp thừa như sau:
"1. Người nộp thuế có số tiền thuế, tiền chậm nộp, tiền phạt đã nộp lớn hơn số tiền thuế, tiền chậm nộp, tiền phạt phải nộp thì được bù trừ số tiền thuế, tiền chậm nộp, tiền phạt nộp thừa với số tiền thuế, tiền chậm nộp, tiền phạt còn nợ hoặc trừ vào số tiền thuế, tiền chậm nộp, tiền phạt phải nộp của lần nộp thuế tiếp theo hoặc được hoàn trả số tiền thuế, tiền chậm nộp, tiền phạt nộp thừa khi người nộp thuế không còn nợ tiền thuế, tiền chậm nộp, tiền phạt.Trường hợp người nộp thuế đề nghị bù trừ tiền thuế, tiền chậm nộp, tiền phạt nộp thừa với số tiền thuế, tiền chậm nộp, tiền phạt còn nợ thì không tính tiền chậm nộp tương ứng với khoản tiền bù trừ trong khoảng thời gian từ ngày phát sinh khoản nộp thừa đến ngày cơ quan quản lý thuế thực hiện bù trừ.2. Trường hợp người nộp thuế yêu cầu hoàn trả số tiền thuế, tiền chậm nộp, tiền phạt nộp thừa thì cơ quan quản lý thuế phải ra quyết định hoàn trả số tiền thuế, tiền chậm nộp, tiền phạt nộp thừa hoặc có văn bản trả lời nêu rõ lý do không hoàn trả trong thời hạn 05 ngày làm việc kể từ ngày nhận được văn bản yêu cầu.3. Không hoàn trả số tiền thuế, tiền chậm nộp, tiền phạt nộp thừa và cơ quan quản lý thuế thực hiện thanh khoản số tiền nộp thừa trên sổ kế toán, trên hệ thống dữ liệu điện tử trong các trường hợp sau đây:a) Cơ quan quản lý thuế đã thông báo cho người nộp thuế về số tiền thuế, tiền chậm nộp, tiền phạt nộp thừa được hoàn trả nhưng người nộp thuế từ chối nhận lại số tiền nộp thừa bằng văn bản;b) Người nộp thuế không hoạt động tại địa chỉ đã đăng ký với cơ quan thuế, đã được cơ quan quản lý thuế thông báo về số tiền nộp thừa trên phương tiện thông tin đại chúng mà sau 01 năm kể từ ngày thông báo, người nộp thuế không có phản hồi bằng văn bản yêu cầu hoàn trả tiền thuế, tiền chậm nộp, tiền phạt nộp thừa với cơ quan quản lý thuế;c) Khoản nộp thừa quá thời hạn 10 năm kể từ ngày nộp tiền vào ngân sách nhà nước mà người nộp thuế không bù trừ nghĩa vụ thuế và không hoàn thuế.4. Trường hợp người nộp thuế không hoạt động tại địa chỉ đăng ký kinh doanh có tiền thuế, tiền chậm nộp, tiền phạt nộp thừa và tiền thuế, tiền chậm nộp, tiền phạt còn nợ thì cơ quan quản lý thuế thực hiện bù trừ tiền thuế, tiền chậm nộp, tiền phạt nộp thừa với số tiền thuế, tiền chậm nộp, tiền phạt còn nợ.5. Bộ trưởng Bộ Tài chính quy định thẩm quyền, thủ tục xử lý tiền thuế, tiền chậm nộp, tiền phạt nộp thừa quy định tại Điều này."
Theo đó, nếu công ty nộp thuế thừa thì
được bù trừ sang năm sau hoặc có thể yêu cầu hoàn trả số tiền thuế thừa, mà
không có ảnh hưởng, rủi ro hay bị xử phạt gì.